Vì sao Spot ETF an toàn hơn futures?

Nhiều nhà đầu tư cân nhắc giữa Spot ETF và Futures ETF khi muốn tiếp xúc với Bitcoin/crypto. Futures ETF có lợi ích về khả năng triển khai chiến lược chênh lệch (basis trading) hoặc bảo vệ rủi ro (hedging), nhưng cũng mang theo tầng phức tạp và chi phí khó nhìn thấy: basis (chênh lệch giữa giá futures và spot), chi phí roll (gia hạn hợp đồng), rủi ro ký quỹ/đòn bẩy, và hành vi khác biệt trong sự kiện. Spot ETF, ngược lại, tối ưu cho tiếp xúc beta dài hạn, đơn giản, minh bạch, và phù hợp với hệ thống kế toán/kiểm toán. Bài viết phân tích vì sao nhiều nhà đầu tư coi Spot ETF “an toàn hơn” futures đối với mục tiêu nắm giữ beta, kèm khung quyết định và checklist.

Kiến thức nền: Spot ETF là gì?, Spot Bitcoin ETF là gì?, Spot ETF hoạt động như thế nào?. So sánh trực diện: Spot ETF vs Futures ETF: khác biệt?. Về chi phí, đọc So sánh phí các Spot BTC ETF lớn.

Basis risk: chênh lệch Spot – Futures

Khái niệm basis: futures có thể giao dịch cao hơn (contango) hoặc thấp hơn (backwardation) so với spot; mức chênh lệch biến động theo thời gian;
Rủi ro basis với beta dài hạn: khi mục tiêu là “nắm giữ beta”, basis làm tổng lợi nhuận khác biệt so với giá spot;
Spot ETF không có basis: cấu trúc nắm giữ tài sản cơ sở trực tiếp, bám sát spot với sai lệch nhỏ/nhanh.

Chi phí roll và cấu trúc futures

Gia hạn hợp đồng (roll): futures có kỳ hạn; duy trì tiếp xúc đòi hỏi roll định kỳ, phát sinh chi phí và rủi ro thực thi;
Chi phí ẩn: phí giao dịch, chênh lệch giá roll, và tác động thị trường khi khối lượng lớn;
Spot ETF loại bỏ tầng này: không cần roll; chi phí tập trung vào phí quản lý, spreads, slippage, hoa hồng.

Ký quỹ, đòn bẩy, và rủi ro sự kiện

Ký quỹ/đòn bẩy: futures thường cần ký quỹ, và có thể dùng đòn bẩy; rủi ro gọi ký quỹ (margin call) trong biến động mạnh;
Hành vi sự kiện: futures có thể phản ứng khác biệt do vị thế phái sinh chồng chéo và quy tắc sàn;
Spot ETF đơn giản: không đòn bẩy mặc định cho nhà đầu tư phổ thông; hành vi sự kiện bám sát spot.

Tracking và premium/discount

Futures tracking phụ thuộc basis/roll: beta dài hạn chịu sai lệch cấu trúc;
Spot tracking: tạo/huỷ kỷ luật kéo ETF về NAV/spot; sai lệch nhỏ và hồi nhanh;
Theo dõi premium/discount: là thước đo chất lượng vận hành; xem Ảnh hưởng của Spot ETF đến thanh khoản thị trường.

Kế toán/kiểm toán/thuế

Futures: xử lý kế toán/thuế có thể phức tạp tùy cấu trúc và khu vực;
Spot ETF: minh bạch định giá/NAV và chu kỳ báo cáo; dễ hoà nhập vào hệ thống hiện hữu.

TCO: bức tranh đầy đủ

Futures: ngoài phí quản lý, cần tính basis, chi phí roll, phí giao dịch futures, tác động thị trường;
Spot ETF: phí quản lý + spreads + slippage + hoa hồng; dùng Fee Calculator để mô phỏng theo hành vi của bạn.

Vai trò trong danh mục

Futures: phù hợp chiến lược chênh lệch, bảo vệ rủi ro, hoặc giao dịch ngắn hạn;
Spot ETF: phù hợp tiếp xúc beta dài hạn, nhà đầu tư phổ thông, cố vấn và tổ chức muốn đơn giản hoá quy trình.

So sánh trực diện: checklist

Mục tiêu tiếp xúc: beta dài hạn hay chiến lược phái sinh?
Rủi ro basis/roll bạn có chấp nhận?
Hạ tầng thực thi: bạn có desks/phái sinh sẵn?
Kế toán/thuế: đội ngũ có khung xử lý phái sinh tốt?
TCO theo hành vi: mô phỏng cả hai kịch bản;
Rủi ro sự kiện: chọn cấu trúc ít tầng phức tạp nếu ưu tiên ổn định;
Tuân thủ: sản phẩm nào đi qua “cổng” compliance nhanh hơn?

Câu hỏi thường gặp (FAQ) Q: Futures có phải lúc nào cũng “kém an toàn” hơn Spot ETF? A: Không. Futures phù hợp một số mục tiêu (hedging/chênh lệch). Nhưng với beta dài hạn đại chúng, Spot ETF đơn giản và ít tầng rủi ro.

Q: Spot ETF có tracking hoàn hảo? A: Không, nhưng sai lệch nhỏ/nhanh; tạo/huỷ kéo giá về NAV/spot. Theo dõi premium/discount để đánh giá.

Q: Tôi có thể dùng futures để “rẻ hơn” không? A: Hãy tính đủ basis, roll, phí giao dịch, và tác động thị trường; nhiều trường hợp TCO futures cao hơn.

Đọc thêm và liên kết nội bộ

Kết luận Nếu mục tiêu của bạn là tiếp xúc beta dài hạn với Bitcoin/crypto theo cách đơn giản và phù hợp với hệ thống kế toán/kiểm toán, Spot ETF thường là lựa chọn an toàn hơn futures. Nó loại bỏ basis và chi phí roll, giảm tầng phức tạp, và cải thiện chất lượng thực thi thông qua cạnh tranh tạo lập thị trường. Tuy nhiên, nếu mục tiêu là bảo vệ rủi ro hoặc tận dụng chênh lệch phái sinh, futures vẫn có vai trò. Dùng checklist để quyết định theo mục tiêu, hạ tầng, và TCO của bạn.